Theo truyền thuyết thì xưa có người lái buôn tên là Âu Minh. Âu Minh hiền lành tử tế, buôn bán khắp nơi những vẫn lận đận. Một hôm đi qua hồ Thanh Thảo được Thủy Thần đem cho một con hầu tên là Như Nguyệt. Âu Minh đem con hầu về nhà thì tự nhiều việc làm ăn, buôn bán phát đạt và chỉ vài năm sau trở nên giàu có trong vùng. Nhưng một hôm Âu Minh nổi nóng, đánh Như Nguyệt quá tay. Như Nguyệt sợ hải bỏ trốn vào đống rác rồi biến mất. Từ ngày người hầu ra đi, gia cảnh nhà Âu Minh, dần dần sa sút, rồi sa cơ lỡ vận lại lâm vào cảnh nghèo túng, bấy giờ Âu Minh mới nghĩ ra. đoán Như Nguyệt là Thần Tài nhưng cơ sự đã nhỡ...
Phải chăng từ tích này mà dân gian có tục kiêng quét nhà, hốt rác đầu năm, sợ Thần Tài, Ông Địa ẩn trong đống rác đó, nếu đổ đi sẽ mất lộc. Do vậy, các ngày mồng Một, mồng Hai tết họ thường quét dồn rác vào một góc nhà, mong sự làm ăn phát đạt sẽ đến và lưu lại trong năm. Từ quan niệm trên nên nhân dân, nhất là các nhà buôn bán lập bàn thờ Thần Tài, Ông Địa ở một góc nhà, ở dưới đất, trước cửa ra vào để nghênh tiếp tài lộc, chứ không phải ở nơi sạch đẹp, trang trọng như ban thờ Tổ tiên hay bàn thờ Thổ Công. Bàn thờ Thần Tài, Ông Địa là một chiếc khám nhỏ, sơn son thếp vàng, hoặc là chiếc thùng gỗ dán giấy đỏ xung quanh. Phía trong khám dán bài vị của Thần tài, Ông Địa được viết trên giấy đỏ, mực viết bằng kim nhũ. Ngày nay tượng Thần tài, Ông Địa bằng sứ để thờ, không cần bài vị. Từ ngoài nhìn vào bên trái là ông Thần tài , bên phải là Ông Địa . Ở giữa hai ông là một hũ gạo , một hũ muối và một hũ nước đầy, Ba hũ này chỉ đến cuối năm mới thay. Giữa bàn thờ là một bát nhang, bát nhang này khi bốc phải theo một số thủ tục nhất định. Để tránh động bát nhang khi lau chùi bàn thờ, các bạn nên dùng keo 502 dán chết bát nhang xuống bàn thờ. Khi đang làm ăn tốt mà xê dịch bát nhang gọi là bị động bát nhang, mọi chuyện trở nên không tốt cho việc làm ăn của gia chủ. Theo nguyên lý “Đông Bình – Tây Quả”, các bạn đặt lọ hoa bên tay phải, đĩa trái cây bên tay trái nhìn từ ngoài vào. Thường nên cắm hoa hồng, hoa cúc, hoa đồng tiền. Trái cây nên xắp ngũ quả(5 loại trái cây). Thường ở ngoài nơi bán đồ thờ cúng, người ta có một cái khay xếp 5 chén nước hình chữ Nhất, các bạn nên bỏ khay và xếp 5 chén nước thành hình chữ thập, tượng trưng cho ngũ phương , và cũng là tương trưng cho Ngũ Hành phát sinh phát triển. Ông Cóc để bên trái (Từ ngoài nhìn vào), sáng quay Cóc ra, tối quay Cóc vào. Ngoài cùng trên mặt đất, các bạn nên chọn một cái tô sứ thật đẹp, nông lòng, đổ đầy nước và ngắt những bông hoa trải trên mặt nước cái này làm Minh Đường Tụ Thủy – Một cách giữ tiền bạc khỏi trôi đi.
Bên trên bàn thờ Thần Tài, có thể đặt thêm tượng Phật Di Lặc. Di Lặc Phật Vương sẽ quản lý và ngăn chặn các vị thần làm điều sai trái.
Cúng thần tài sao cho đem lại nhiều may mắn:
Ngày ngay người ta cúng Thần Tài, Ông Địa quanh năm không chỉ vào dịp giỗ tết, sóc vọng. Người ta không chỉ cúng Thần Tài vào ngày tết, mà cúng quanh năm, nhất là những gia đình chuyên nghề buôn bán. Người ta tin rằng chỉ khi nào lo cho vị thần này chu đáo thì ông mới phù hộ. Sáng sớm, khi mở cửa bán hàng người ta thắp hương cầu khẩn Thần Tài phù hộ cho họ mua may bán đắt, cúng cho Ông Địa một ly cà phê đen kèm theo một điếu thuốc để ông “độ” cho trong ấm ngoài êm. Còn trong các dịp giổ tết. sóc vọng. cúng Thần Tài, Ông Địa bằng cổ mặn, và có nhà còn đọc văn cúng.
Văn cúng Thần Tài, Ông Địa
Duy Việt Nam quốc... Tân Tỵ niên... nguyệt... nhật.
Tin chủ... ngụ tại.......................
Ðồng gia quyến đẳng bái thỉnh:
Cẩn dĩ hương đăng hoa quả...... cảm kiều cáo vu.
Kính thỉnh: Ngũ phương ngũ thổ Long thần.
Tiền hậu địa chủ Tài thần
Giám lâm hâm hưởng, gia hộ gia ân,
Tăng tài tăng lộc, vạn sự hưng long
Sở nguyện tòng tâm, thượng kỳ giám chỉ
Bảo ngã tin chủ, dĩ phú niên niên
Cẩn cốc!
Dịch nghĩa:
Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam
Năm Tân Tỵ tháng... ngày...............
Tín chủ... ở tại thôn... xã(phường)... huyện (thành phố)...tỉnh... cùng toàn gia lễ thỉnh
Kính dâng hương đăng hoa quả... Kính Cẩn thưa rằng.
Kính cáo: Ngũ phương ngũ thổ Long thần
Tiền hậu địa chủ Tài thần
Tiếp nhận lòng thành, che chở ban ân
Thêm tài lộc, mọi sự đều lành
Cúi mong soi xét, nguyện ước thành tâm
Phúc đến năm năm, giúp cho tín chủ
Kính cẩn dâng lời.
Hiện nay, thờ Thần Tài vẫn còn duy trì và nó trở nên phổ biến với những gia đình làm ăn, buôn bán. Các gia đình này làm lễ cúng thần tài quanh năm không trừ ngày nào. Nhìn chung ban thờ Thần tài thường nhỏ hơn ban thờ Thổ Công hay ban thờ Gia tiên nên việc thờ cũng khá đơn giản. Vào ngày tết, vai trò của Thần Tài càng được xem trọng hơn. Người ta lo trang hoàng nhà cửa, sửa soạn cho ông sạch sẽ, nếu vị thần này đã quá cũ hay bị hư thì sẽ thỉnh vị mới về. Họ tin rằng năm mới, mọi thứ đều ngăn nắp và Thần Tài có sạch sẽ thì làm ăn mới phát tài.